عوارض روانی کم توجهی به کودکان یکی از موضوعات حساس و مورد توجه محققان در دهه های اخیر است. تحقیقات متعدد نشان داده اند که کمبود توجه به نیازهای روانی و عاطفی کودکان در دوران رشد، نه تنها می تواند منجر به مشکلات رفتاری در سنین پایین شود، بلکه ممکن است به عواقب روانی جدی در بزرگسالی بیانجامد. کم توجهی به کودکان و بی توجهی به وضعیت روانی آن ها، از جمله عواملی است که می تواند احتمال بروز اختلالات جدی مانند روان پریشی و اسکیزوفرنی را افزایش دهد. در این مقاله از دکتر هاریکا با تمرکز بر عوارض روانی کم توجهی به کودکان به بررسی اثرات این کم توجهی بر سلامت روان آن ها و خطرات احتمالی در آینده می پردازیم.
عوارض روانی ناشی از کم توجهی به کودکان
پژوهش های انجام شده در دانشگاه کالیفرنیا نشان می دهند که عدم توجه کافی به کودکان در سال های ابتدایی زندگی، یکی از عوامل اصلی در بروز اختلالات روانی در آینده است. این تحقیقات که شامل بررسی اطلاعات شناختی، ژنتیکی و روانی بیش از ده هزار کودک است، بیان می کند که کم توجهی به کودکان می تواند تأثیرات نامطلوبی بر ساختارهای مغزی و شناختی آن ها داشته باشد و این تأثیرات به ویژه در دوره نوجوانی و جوانی نمایان می شوند.
ارتباط کم توجهی به کودکان و بروز روان پریشی
روان پریشی حالتی است که در آن فرد با مقداری از دست دادن ارتباط با واقعیت مواجه می شود. در این حالت، فرد ممکن است دچار توهم یا هذیان شود و نتواند تفاوت بین واقعیت و خیالات خود را تشخیص دهد. یافته ها حاکی از آن است که کم توجهی به کودکان در دوران کودکی، با افزایش احتمال بروز روان پریشی در نوجوانی و بزرگسالی در ارتباط است. عدم توجه کافی به کودکان و نادیده گرفتن نیازهای آن ها می تواند به نحوی منجر به اختلالات ارتباطی و کاهش قدرت تمرکز آن ها شود، که این عوامل به نوبه خود زمینه ساز بروز روان پریشی در آینده خواهند بود.
ژنتیک و نقش آن در بروز اختلالات روانی
علاوه بر محیط و نوع تربیت، ژنتیک نیز نقش مهمی در بروز اختلالات روانی دارد. بررسی های انجام شده نشان داده اند که کودکانی که دارای زمینه های ژنتیکی خاصی هستند، در صورتی که در محیطی با کم توجهی رشد کنند، بیش از سایرین در معرض خطر ابتلا به روان پریشی قرار دارند. به عنوان مثال، وجود برخی نشانگرهای ژنتیکی در کودکان، در ترکیب با محیطی که در آن نیازهای روانی و عاطفی شان نادیده گرفته می شود، می تواند احتمال بروز این اختلالات را تا حد زیادی افزایش دهد.
نقش توجه به نیازهای روانی و عاطفی کودکان
یکی از مهم ترین نیازهای روانی کودکان، توجه و محبت والدین و مراقبان است. توجه و ارتباط مثبت با کودکان نه تنها به ایجاد احساس امنیت در آن ها کمک می کند، بلکه پایه گذار شخصیتی سالم و متعادل در آن هاست. تحقیقات نشان می دهد کودکانی که از سوی والدین و جامعه توجه کافی دریافت نمی کنند، در مقایسه با همسالان خود با مشکلات بیشتری در زمینه سازگاری اجتماعی و عاطفی مواجه می شوند. این کودکان اغلب در بزرگسالی به اختلالات رفتاری، افسردگی و اضطراب دچار می شوند.
تأثیر کم توجهی بر دامنه توجه کودکان
کودکانی که در معرض کم توجهی قرار می گیرند، معمولاً دامنه توجه و تمرکز کوتاه تری نسبت به دیگران دارند. این کودکان اغلب دچار مشکل در تمرکز روی وظایف خود می شوند و توانایی آن ها در پردازش اطلاعات کاهش می یابد. تحقیقات جدید نشان داده است که مسائل مربوط به دامنه توجه دوران کودکی می تواند بین 4 تا 16 درصد از رابطه بین ژنتیک و احتمال بروز علائم روان پریشی در نوجوانی را توضیح دهد. این یعنی کودکانی که کم توجهی به آن ها اعمال شده است، به ویژه در زمینه های مرتبط با تمرکز و توجه در معرض خطر بالاتری قرار دارند.
مشکلات روانی دیگر ناشی از کم توجهی به کودکان
علاوه بر روان پریشی و اسکیزوفرنی، کم توجهی به کودکان می تواند منجر به بروز مشکلات دیگری نیز شود. این مشکلات شامل افسردگی، اضطراب، پرخاشگری، مشکلات اجتماعی و حتی اختلالات خوردن می باشند. کودکانی که در محیط های بدون حمایت عاطفی رشد می کنند، اغلب احساس بی ارزشی می کنند و در تلاش برای جلب توجه به رفتارهای پرخاشگرانه و مخرب روی می آورند.
مداخلات پیشگیرانه و نقش آن ها در سلامت روان کودکان
توجه به علائم اولیه و شناخت عوامل خطر در دوران کودکی می تواند به پیشگیری از بروز اختلالات روانی در آینده کمک کند. مداخلات زودهنگام در صورت بروز علائم مشکلات روانی در کودکان می توانند از توسعه مشکلات بزرگتر جلوگیری کنند. مداخلاتی نظیر مشاوره روان شناسی، ایجاد محیط امن و محبت آمیز و استفاده از روش های تربیتی مثبت می توانند در بهبود سلامت روان کودکان نقش موثری ایفا کنند. هدف از این مداخلات، ایجاد پایه های روانی و عاطفی قوی برای کودکان است که آن ها را در برابر چالش های روانی در دوران نوجوانی و بزرگسالی مقاوم تر می سازد.
نتایج تحقیق دانشگاه کالیفرنیا و پیامدهای آن
تحقیقات دانشگاه کالیفرنیا نشان می دهد که کم توجهی به کودکان علاوه بر بروز مشکلات روانی در دوران کودکی و نوجوانی، احتمال بروز اختلالات شدیدتر روانی در دوران بزرگسالی را نیز افزایش می دهد. این تحقیقات به وضوح نشان می دهند که توجه کافی به کودکان، به ویژه در دوره های حساس رشد، اهمیت بسزایی در پیشگیری از بروز مشکلات روانی جدی دارد. یکی از نکات مهم این تحقیقات این است که اگرچه ژنتیک می تواند عاملی مؤثر باشد، اما تأثیر محیط و نوع توجه والدین و مربیان به کودکان نقش قابل توجهی در توسعه و سلامت روان آن ها دارد.
توصیه های عملی برای والدین و مربیان
در پایان، والدین و مربیان می توانند با انجام چندین اقدام ساده اما مؤثر، از بروز مشکلات روانی در کودکان جلوگیری کنند. برخی از این توصیه ها شامل:
- برقراری ارتباط مثبت و همدلانه با کودک و تشویق او به بیان احساسات خود
- حضور فعال در زندگی کودک و توجه به نیازهای روانی و عاطفی او
- ایجاد محیط امن که کودک احساس کند می تواند به راحتی اشتباه کند و یاد بگیرد
- تقویت حس اعتماد به نفس و خودباوری در کودک و آموزش مدیریت احساسات
- مشاوره و روان درمانی در صورت مشاهده علائم مشکلات روانی در کودک
نتیجه گیری
عوارض روانی کم توجهی به کودکان، بر اساس تحقیقات، نه تنها می تواند زندگی کودک را در سنین پایین تحت تأثیر قرار دهد، بلکه در بلندمدت نیز پیامدهای ناگواری برای سلامت روان آن ها به همراه دارد. توجه به سلامت روان کودکان و پاسخ دهی به نیازهای عاطفی و روانی آن ها، بخش مهمی از تربیت صحیح و سالم است که در پیشگیری از مشکلات روانی و ایجاد جامعه ای سالم و پویا نقش حیاتی دارد. باتوجه به اهمیت این موضوع، ضروری است که خانواده ها و مسئولان تربیتی نسبت به عوارض روانی کم توجهی به کودکان آگاه باشند و اقدامات مناسبی برای جلوگیری از این مشکلات انجام دهند.
