نارسایی قلبی یکی از بیماریهای جدی و پیچیدهای است که در آن قلب قادر به انجام وظیفه خود در پمپاژ خون به بدن به شکل مؤثر نیست. این وضعیت میتواند به تدریج منجر به اختلالات و مشکلات جدی در سایر ارگانهای بدن، به ویژه ریهها، کبد و کلیهها شود. نارسایی قلبی بهطور عمده به دلیل ضعف عملکرد قلب در پمپاژ خون به وجود میآید و از آن بهعنوان یک بیماری مزمن یاد میشود که در بیشتر موارد نیاز به درمان و مدیریت طولانیمدت دارد. در این مقاله به بررسی علائم نارسایی قلبی، تشخیص، درمانهای موجود و مدیریت این بیماری میپردازیم.
نارسایی قلبی چیست؟
نارسایی قلبی وضعیتی است که در آن قلب توانایی پمپاژ خون به طور مؤثر را ندارد. در نارسایی قلبی، قلب نمیتواند نیازهای اکسیژن و مواد مغذی بدن را تأمین کند که این امر میتواند منجر به تجمع مایعات در ریهها، کبد، شکم و اندامهای دیگر شود. نارسایی قلبی ممکن است به تدریج پیشرفت کند و ممکن است از نوعی به نوع دیگر تبدیل شود، اما در هر صورت این بیماری میتواند به شدت کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد.
این بیماری ممکن است در اثر ضعف عضلات قلب، بیماریهای شریانی کرونری، فشار خون بالا، بیماریهای قلبی مادرزادی یا سایر مشکلات به وجود آید. نارسایی قلبی معمولاً به دو نوع اصلی تقسیم میشود:
- نارسایی قلبی با عملکرد معمولی (Heart failure with preserved ejection fraction – HFpEF): در این نوع، قلب قادر به پر کردن خودش با خون است، اما نمیتواند به طور مؤثر آن را پمپاژ کند.
- نارسایی قلبی با عملکرد کاهشیافته (Heart failure with reduced ejection fraction – HFrEF): در این نوع، قلب قادر به پر کردن خودش با خون است، اما توانایی آن در پمپاژ خون به دیگر ارگانها کاهش یافته است.
علائم نارسایی قلبی
علائم نارسایی قلبی میتوانند از شخصی به شخص دیگر متفاوت باشند، و شدت آنها به نوع و مرحله بیماری بستگی دارد. با این حال، برخی از علائم رایج نارسایی قلبی شامل موارد زیر هستند:
- تنگی نفس (Dyspnea): تنگی نفس یکی از رایجترین علائم نارسایی قلبی است که به دلیل تجمع مایعات در ریهها ایجاد میشود. این علامت بهویژه در زمان فعالیتهای بدنی یا حتی در هنگام استراحت بیشتر خود را نشان میدهد.
- خستگی (Fatigue): افراد مبتلا به نارسایی قلبی معمولاً احساس خستگی و ضعف شدید دارند. این علائم ناشی از کاهش خونرسانی به عضلات و بافتهای بدن است که منجر به کاهش انرژی فرد میشود.
- ورم در پاها و مچها (Edema): یکی دیگر از علائم شایع نارسایی قلبی تجمع مایعات در بدن است که معمولاً در ناحیه پاها، مچها و شکم مشاهده میشود. این ورم ناشی از ناتوانی قلب در پمپاژ صحیح خون است که منجر به تجمع مایعات در بافتها میشود.
- افزایش وزن ناگهانی: تجمع مایعات در بدن ممکن است باعث افزایش وزن سریع شود، بهویژه در قسمتهای پایین بدن.
- سرفه و خس خس سینه: نارسایی قلبی میتواند باعث سرفههای خشک یا خس خس سینه، بهویژه در هنگام شب شود. این علائم معمولاً به دلیل تجمع مایعات در ریهها رخ میدهند.
- کاهش اشتها: کاهش خونرسانی به دستگاه گوارش میتواند باعث کاهش اشتها و مشکلات گوارشی مانند تهوع و سوء هاضمه شود.
علائم نارسایی قلبی خفیف
در مراحل اولیه نارسایی قلبی، ممکن است علائم آن بهطور جزئی و موقتی بروز کند و بسیاری از افراد از وجود آن بیخبر باشند. این علائم میتوانند به طور تدریجی ظاهر شوند و به مرور زمان شدت پیدا کنند. علائم نارسایی قلبی خفیف عبارتند از:
- درد یا فشار در قفسه سینه: این علائم معمولاً در مراحل اولیه نارسایی قلبی مشاهده میشوند و به صورت احساس فشار یا درد در ناحیه قفسه سینه بیان میشوند.
- کاهش توانایی در انجام فعالیتهای روزمره: فرد ممکن است متوجه شود که قادر به انجام فعالیتهایی که قبلاً به راحتی انجام میداد، مانند بالا رفتن از پلهها یا پیادهروی، نیست.
- سرفههای خشک و متناوب: این نوع سرفهها معمولاً در شبها بیشتر بروز میکنند و ممکن است با خسخس سینه همراه شوند.
- تنگی نفس هنگام خوابیدن: برخی از افراد ممکن است هنگام خوابیدن احساس تنگی نفس کنند، که این علامت میتواند بهویژه هنگام دراز کشیدن بروز کند.
- احساس ضعف عمومی و سرگیجه: در نارسایی قلبی خفیف، ممکن است فرد احساس ضعف و سرگیجه داشته باشد، بهویژه پس از فعالیتهای فیزیکی سبک.
تشخیص نارسایی قلبی
تشخیص نارسایی قلبی معمولاً از طریق بررسی سابقه پزشکی بیمار، معاینه فیزیکی، و آزمایشهای مختلف صورت میگیرد. برخی از روشهای تشخیصی برای نارسایی قلبی عبارتند از:
- آزمایش خون: آزمایشهایی مانند اندازهگیری BNP (Brain Natriuretic Peptide) میتوانند سطح مادهای که در هنگام نارسایی قلبی افزایش مییابد، را تعیین کنند.
- آزمایشهای تصویربرداری: از جمله روشهای تصویربرداری میتوان به اکوکاردیوگرافی (Echo) اشاره کرد که به پزشک کمک میکند تا عملکرد قلب را بررسی کرده و میزان خون پمپاژ شده توسط قلب را اندازهگیری کند.
- الکتروکاردیوگرام (ECG): ECG برای بررسی ضربان و ریتم قلب استفاده میشود و میتواند نشانههای مشکلات قلبی مانند آریتمی را نشان دهد.
- آندوسکوپی یا سیتیاسکن ریهها: در صورتی که تنگی نفس به شدت ایجاد شده باشد، ممکن است از این روشها برای بررسی ریهها و سایر اندامها استفاده شود.
درمان نارسایی قلبی
درمان نارسایی قلبی به نوع، شدت بیماری و وضعیت عمومی بیمار بستگی دارد. درمانها ممکن است شامل داروها، تغییرات سبک زندگی، و در موارد جدیتر، جراحی باشند. برخی از درمانهای رایج نارسایی قلبی عبارتند از:
- داروهای مهارکننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE inhibitors): این داروها به کاهش فشار خون و کاهش بار قلب کمک میکنند.
- بتابلوکرها: این داروها به کاهش ضربان قلب و فشار خون کمک میکنند و به قلب اجازه میدهند که بهطور مؤثرتری عمل کند.
- دیورتیکها (مدرها): داروهای مدر به کاهش ورم و تجمع مایعات در بدن کمک میکنند.
- داروهای ضد آریتمی: برای تنظیم ریتم قلب و جلوگیری از اختلالات قلبی استفاده میشوند.
- کاشت دستگاههای کمککننده قلبی: در برخی موارد، برای کمک به قلب در پمپاژ خون، از دستگاههای قلبی مانند ICD (دستگاه دفیبریلاتور قلبی داخلی) یا دستگاههای Pacing استفاده میشود.
- جراحی و پیوند قلب: در صورتی که سایر درمانها مؤثر نباشند، ممکن است جراحی برای اصلاح اختلالات ساختاری قلب یا حتی پیوند قلب لازم باشد.
نتیجهگیری
نارسایی قلبی یک بیماری جدی است که نیاز به درمان و مدیریت مستمر دارد. با تشخیص بهموقع و درمان صحیح توسط بهترین دکتر فوق تخصص قلب و عروق میتوان کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشید و از بروز عوارض جدی جلوگیری کرد. افرادی که علائم نارسایی قلبی را تجربه میکنند باید بهسرعت به پزشک مراجعه کنند تا درمانهای مناسب برای آنها شروع شود. تغییرات در سبک زندگی مانند کاهش مصرف نمک، انجام ورزشهای مناسب و پیروی از رژیم غذایی سالم، در کنار درمانهای دارویی، میتوانند در کنترل این بیماری مؤثر باشند.پزشکان در کلینیک قلب و عروق غرب تهران (کلینیک قلب و عروق سپید شهرک غرب) همیشه آماده انجام ویزیت-اکو قلبی و انواع تست ها برای تشخیص بیماری های قلبی و عروقی هستند.
