بسیاری از افرادی که عمل جراحی زانو انجام می‌دهند، نگران خطر آمبولی هستند؛ یعنی حالتی که در آن لخته خون از پا جدا شده و به ریه یا سایر اندام‌ها می‌رسد. خبر خوب این است که اگر بیمار از همان روزهای اول بعد از عمل، چند اقدام مهم را انجام دهد مثل حرکت دادن پا، مصرف منظم داروهای ضد‌لخته، نوشیدن کافی آب و استفاده از جوراب‌های ضد‌ورید احتمال آمبولی تا حد بسیار زیادی کاهش می‌یابد. این مقاله به طور ساده و کامل توضیح می‌دهد آمبولی چیست، چرا بعد از جراحی زانو ممکن است رخ دهد، چه علائمی دارد و چه راه‌هایی برای پیشگیری و درمان آن وجود دارد.
چرا خطر لخته شدن خون بعد از جراحی زانو بیشتر است؟
جراحی زانو، به خصوص تعویض مفصل، به دلایل مختلفی بدن را مستعد تشکیل لخته‌های خونی می‌کند:
کاهش تحرک و بی‌حرکتی
این مهم‌ترین دلیل است. پس از جراحی، بسیاری از بیماران برای جلوگیری از درد، حرکت کمی دارند. بی‌حرکتی طولانی باعث کند شدن جریان خون در پاها شده و به لخته‌ها اجازه تشکیل می‌دهد. البته ناگفته نماند اگر می خواهید دچار این مشکل نشوید و آسوده خاطر باشید شهر مشهد مرجع تخصصی خدمات پزشکی است که می توانید برای جراحی تخصصی زانو در مشهد از پزشکان مجرب آن مشاوره بگیرید.
آسیب به رگ‌های خونی
در حین عمل جراحی، ممکن است به طور ناخواسته آسیب‌هایی به رگ‌های اطراف محل جراحی وارد شود که این خود می‌تواند یک محرک برای شروع فرآیند انعقاد باشد.
پاسخ التهابی بدن
خود عمل جراحی یک استرس بزرگ برای بدن است و باعث فعال شدن سیستم التهابی و در نتیجه افزایش توانایی خون برای لخته شدن می‌شود.
عوامل فردی زمینه‌ای
برخی افراد به طور طبیعی بیشتر در معرض خطر هستند، از جمله:
سن بالا
چاقی و اضافه وزن
سابقه قبلی DVT یا آمبولی ریه
مصرف قرص‌های ضد بارداری یا هورمون درمانی
ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند نارسایی قلبی یا سرطان
علائم آمبولی بعد از جراحی زانو
شناخت علائم هشداردهنده آمبولی می‌تواند جان بیمار را نجات دهد. مهم‌ترین نشانه‌ها عبارت‌اند از:
۱. تنگی نفس یا مشکل در تنفس : این علامت معمولاً ناگهانی و شدید است.
۲. درد قفسه سینه : ممکن است هنگام نفس عمیق، درد بیشتر شود.
۳. تپش قلب یا ضربان نامنظم
۴. تورم و درد شدید در ساق پا :این حالت بیشتر مربوط به لخته شدن خون در پا (DVT) است، اما می‌تواند به آمبولی منجر شود.
۵. احساس گرما و تغییر رنگ پوست پا
در صورت مشاهده هر کدام از علائم بالا، مراجعه فوری به مراکز درمانی ضروری است.
آیا آمبولی یک اتفاق رایج بعد از جراحی زانو است؟
خیر. با وجود اینکه جراحی زانو یکی از عمل‌هایی است که احتمال ایجاد لخته در آن بالاتر از برخی جراحی‌های دیگر است، اما امروزه با اقدامات پیشگیرانه احتمال آمبولی تا حد زیادی کاهش پیدا کرده است. اکثر بیماران با رعایت نکات مراقبتی هیچ‌گاه دچار آمبولی نمی‌شوند.
عوامل افزایش‌دهنده خطر آمبولی
بعضی افراد بیشتر در معرض آمبولی هستند، از جمله:
بالای ۵۵ سال
اضافه‌وزن
سابقه لخته خون یا آمبولی
مصرف سیگار
کم‌تحرکی طولانی
بیماری‌های قلبی یا ریوی
مصرف برخی داروهای هورمونی
اگر بیمار در یکی از این گروه‌ها قرار دارد، باید مراقبت بیشتری بعد از جراحی انجام دهد.
روش‌های قطعی برای پیشگیری از آمبولی بعد از جراحی زانو
پیشگیری مهم‌ترین بخش مراقبت پس از عمل است. در ادامه مؤثرترین روش‌ها به زبان ساده توضیح داده شده‌اند:
شروع حرکت زودهنگام
هرچه بیمار زودتر حرکت دادن پا را آغاز کند، جریان خون بهتر می‌شود و احتمال لخته کمتر خواهد شد.
حرکت‌هایی مثل بالا و پایین کردن پا، خم و راست کردن زانو یا راه‌رفتن با واکر از روز اول توصیه می‌شود.
مصرف داروهای ضد‌لخته
بعد از جراحی، معمولاً داروهای ضد‌انعقاد تجویز می‌شود. مصرف منظم این داروها، یکی از قوی‌ترین روش‌های جلوگیری از آمبولی است.
استفاده از جوراب‌های واریس یا جوراب ضد‌لخته
این جوراب‌ها فشار ملایمی به پا می‌آورند و از تجمع خون در ساق جلوگیری می‌کنند.
نوشیدن آب کافی
کم‌آبی باعث غلیظ شدن خون می‌شود. نوشیدن آب در طول روز جریان خون را روان‌تر نگه می‌دارد.
پرهیز از نشستن طولانی
نشستن طولانی‌مدت باعث کند شدن گردش خون در پاها می‌شود. بهتر است هر ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پاها حرکت داده شوند.
کنترل وزن و پرهیز از سیگار
سیگار و اضافه‌وزن احتمال لخته خون را افزایش می‌دهند. ترک سیگار چند هفته پیش از عمل تأثیر زیادی در کاهش خطر آمبولی دارد.
تشخیص آمبولی بعد از جراحی زانو چگونه انجام می‌شود؟
در صورت مشاهده علائم، پزشک از چند روش تشخیصی استفاده می‌کند:
عکس یا سی‌تی‌اسکن ریه
آزمایش خون (D-dimer)
سونوگرافی داپلر پا
اسکن هسته‌ای ریه
این روش‌ها کمک می‌کنند محل و میزان لخته مشخص شود.
درمان آمبولی بعد از جراحی زانو
اگر آمبولی ایجاد شده باشد، درمان معمولاً شامل موارد زیر است:
۱- داروهای ضد‌انعقاد (رقیق‌کننده خون) : اکثر موارد آمبولی با مصرف دارو درمان می‌شود و بیمار معمولاً نیازی به بستری طولانی ندارد.
۲- داروهای حل‌کننده لخته در شرایط شدید
۳- استفاده از فیلتر وِناکاوا
در بیمارانی که امکان مصرف داروهای رقیق‌کننده را ندارند، از فیلتر مخصوص در رگ استفاده می‌شود تا لخته وارد ریه نشود.
یا آمبولی قابل برگشت است؟
در بسیاری از موارد، با تشخیص سریع و درمان به‌موقع، آمبولی قابل کنترل است و بیمار بدون عارضه خاص بهبود پیدا می‌کند. مهم‌ترین نکته این است که علائم نادیده گرفته نشوند.
زندگی بعد از عمل جراحی زانو و کاهش نگرانی از آمبولی
اکثر بیماران با رعایت نکات مراقبتی هیچ مشکلی تجربه نمی‌کنند. انجام ورزش‌های سبک، مصرف داروها طبق دستور و افزایش تحرک روزانه، مهم‌ترین عواملی هستند که به بهبود سریع‌تر کمک می‌کنند.
اگر بیمار سوال یا نگرانی در مورد آمبولی دارد، بهتر است در روزهای بعد از عمل، همه علائم غیرعادی را با تیم درمانی در میان بگذارد تا از هرگونه خطر احتمالی جلوگیری شود.
جمع‌بندی
آمبولی یکی از عوارض احتمالی بعد از جراحی زانو است، اما با رعایت چند نکته ساده می‌توان احتمال آن را به حداقل رساند. تحرک زودهنگام، مصرف منظم داروهای ضد‌لخته، استفاده از جوراب‌های فشاری و نوشیدن آب کافی از مهم‌ترین روش‌های پیشگیری هستند.
با آگاهی از علائم هشداردهنده و مراجعه سریع در صورت بروز آن‌ها، بیمار می‌تواند با آرامش و اطمینان بیشتری دوره بهبودی را طی کند.
بدون دیدگاه